Làng nghề đúc đồng Bằng Châu ở Đáp Đá (An Nhơn, Bình Định). Là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời nhất. Làng nghề có nhiều nét tương đồng. Với các làng nghề đúc đồng truyền thống trong cả nước về cách tạo khuôn, nấu đồng, pha chế. Để có một sản phẩm đồ đồng thành phẩm. Phải trải qua một số công đoạn như lấy nguyên liệu, gia công nguyên liệu, chế tạo khuôn mẫu, đóng mới sửa chữa nhà đúc, xưởng đúc, lắp ráp khuôn mẫu. sản phẩm và thực hiện kỹ thuật đúc. Hãy cùng Quyzo Travel khám phá làng nghề này nhé.
Giới thiệu về Làng nghề Đúc Đồng Bằng Châu Đập Đá
Đây là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời. Làng nghề có nhiều nét tương đồng. Với các làng nghề đúc đồng truyền thống trong cả nước về cách tạo khuôn, nấu đồng, pha chế.
Để có một sản phẩm đồ đồng thành phẩm. Phải trải qua một số công đoạn như lấy nguyên liệu, gia công nguyên liệu, chế tạo khuôn mẫu, đóng mới sửa chữa nhà đúc, xưởng đúc, lắp ráp khuôn mẫu. sản phẩm và thực hiện kỹ thuật đúc.
Trước đây, ở làng đúc Bằng Châu. Những người thợ đúc đồng thường quy tụ thành từng vùng, từng cụm. Sản phẩm được sản xuất chủ yếu là mâm, xoong, chảo, đèn thờ. Quy trình làm khuôn còn thô sơ, công đoạn làm khuôn tốn nhiều công sức. Khuôn ngoài và khuôn trong chỉ đúc được một lần.
Thời gian tháo khuôn mất 12 giờ, một số phải phá bỏ không dùng lại được. Dần dần, làng nghề rút kinh nghiệm. Cải tiến công nghệ trong sản xuất, đồng thời học hỏi, trao đổi với các làng nghề đúc khác. Nên sản phẩm làm ra ngày càng tinh xảo, có chất lượng nghệ thuật cao. Sản phẩm cũng đa dạng hơn như đèn thờ, lư, lư, mâm, hộp đựng trầu, mâm bồng, mâm bồng… và các vật dụng trang trí.
Lịch Sử Làng Đúc Đồng Bằng Châu Đập Đá Bình Định
Ông tổ nghề đúc đồng là thiền sư Dương Không Lộ (tên thật là Dương Minh Nghiêm) quê ở Nam Định. Ông sinh năm 1016 và mất năm 1094. Ông rất giỏi về y học. Lúc bấy giờ, vì thái tử nhà Đường bị bệnh nặng không ai chữa trị, nghe nói thiền sư giỏi y thuật nên hoàng thượng mời đến chữa bệnh cho thái tử. Nhờ vào y thuật tiên tiến, ông đã chữa khỏi bệnh cho thái tử. Ông được hoàng đế nhà Đường ban thưởng tùy ý, nhưng ông chỉ xin một số đồng đen để mang về nước. Về nước, ông mở xưởng đúc đồng rồi đi khắp nơi truyền nghề, trong đó có làng Bằng Châu. Vì vậy, người dân làng Bằng Châu đã tôn ông là Tổ nghề.
Nghề đúc đồng ở Băng Châu đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Vào thời Tây Sơn, những người làm nghề đúc đồng tập trung thành từng vùng, các sản phẩm được làm ra như mâm, nồi, chảo, đèn thờ,… Khi đó sản phẩm làm ra còn thô sơ, công đoạn làm khuôn. Việc casting mất rất nhiều thời gian và công sức.
Dần dần, người dân làng nghề đã nâng cao kỹ thuật sản xuất, sản phẩm làm ra ngày càng tinh xảo, thẩm mỹ và đa dạng như đèn thờ, lư, vại, mâm, hộp trầu, mâm bồng, chiêng. cồng chiêng,… và nhiều loại vật dụng trang trí.
Thời gian hình thành Làng Đúc Đồng Bằng Châu
Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ cứu nước. Dân làng nghề đã tham gia chế tạo các loại vũ khí như. Đúc vỏ lựu đạn hình quả mãng cầu tại xưởng quân giới ở Hoài Ân.
Năm 1957, những người thợ đào đồng Bằng Châu. Tham gia nấu đồng để đúc tượng Phật cao 2m nặng 750kg. Đặt tại chùa Long Khánh (Quy Nhơn). Ngoài ra, còn có một số tượng Phật bằng đồng có mặt trên khắp mọi miền đất nước.
Năm 1972, các nghệ nhân làng đúc Bằng Châu. Cũng tham gia đúc thành công Đại Hồng Chung (chuông lớn) cao 1,2m, rộng 0,8m và nặng hơn 200kg. Hiện chuông được đặt tại chùa Long Hoa (Phù Cát – Bình Định).
Sau khi đất nước thống nhất, năm 1979. HTX đúc đồng Băng Châu được thành lập. Quy trình và công nghệ đúc được cải tiến, kỹ thuật đúc tinh xảo hơn.
Năm 1982, toàn thể nghệ nhân làng nghề đúc đồng Bằng Châu. Đã tham gia đúc tượng Bác Hồ cao 2m, nặng 750kg để làm kỷ niệm cho quê hương đất nước. Hiện tượng được lưu giữ tại Phòng Truyền thống (Trung tâm Văn hóa – Thông tin – Thể thao thị xã An Nhơn).
Khoảng cuối những năm 90 của thế kỷ trước. HTX đúc đồng Bằng Châu hoạt động không còn phù hợp nên quyết định giải thể. Từ đây. Các nghệ nhân đúc đồng ở Băng Châu gặp khó khăn trong sản xuất. Ngày 1/5/2008, Sở Công Thương Bình Định quyết định thành lập Hiệp hội Đúc Bằng Châu theo nguyện vọng của nhiều nghệ nhân trong làng nghề.
Các Bước Đúc Đồng Bằng Châu
Để làm ra một thành phẩm. Người thợ đúc đồng phải thực hiện các công đoạn như tạo khuôn, sơn khuôn, nấu đồng và đúc đồng.
Quá trình hình thành Đúc Đồng
Quá trình sản xuất khuôn bao gồm: Tạo khuôn, chế tạo lõi. Và lắp ráp khuôn là những công đoạn then chốt của quá trình đúc. Để làm khuôn cần sử dụng các nguyên liệu như đất sét, đất phù sa, trấu thô, bột than trấu, bột sạn chịu lửa, giấy dó giã nhỏ, rây kỹ rồi ủ trong lọ. Khi đem đất sét về, tất cả đất sét được giã. Rây, thành từng hạt. Người ta thường sử dụng đất sét ở 3 dạng: bột, nhão và lỏng. Cách làm đất sét ở 3 dạng này là khác nhau. Nguyên liệu đã sơ chế được mang ra đánh tơi. Kiểm tra độ mịn một lần nữa rồi dùng để làm khuôn. Khuôn thành phẩm được đem phơi khô ngoài trời. Sau đó đem nung để khuôn không bị vỡ khi đổ đồng vào.
Chú ý: Nguyên tắc làm khuôn là phải đảm bảo độ chính xác. Thông gió tốt, không bị nhão, xốp, xốp.
Khuôn đất phù sa có thể dùng để đúc các chi tiết phức tạp. Chi tiết cực nhỏ và cả chi tiết cực lớn. Dùng để đúc kim loại đen và kim loại màu.
Dụng cụ làm khuôn như: Chày gỗ, sàng cầm tay, xẻng, chổi lông, thìa và thìa đầu dẹt, quạt cầm tay, móc, v.v.
Khuôn Sơn Đúc Đồng
Khuôn sau khi nướng xong. Người thợ dùng bột than trải đều trên bề mặt khuôn thành nhiều lớp mỏng. Rồi xoa đều để bột than bám vào thành khuôn. Công đoạn này được gọi là sơn khuôn. Sơn khuôn có tác dụng chống cháy. Và ngăn cát dính vào sản phẩm trong quá trình đổ khuôn.
Nấu và Đúc Đồng
Tiếp theo, người thợ bắt đầu nấu đồng. Đồng nấu thường được trộn với các kim loại khác:
Hợp kim đồng với kẽm để tạo cho sản phẩm có màu xanh lam. Hợp kim đồng với chì giúp tăng trọng lượng. Và tạo độ chắc chắn cho sản phẩm. Hợp kim đồng – thiếc kéo dài trạng thái lỏng của đồng để đồng bám vào bề mặt khuôn. Làm nổi bật các chi tiết, đồng thời tăng độ cứng cho sản phẩm. Khi đúc phải đổ đồng vào khuôn liên tục. Để sản phẩm đúc ra không có mối nối, đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác cao.
Nếu đúc các sản phẩm như nồi, niêu, bảy, chảo. Nhiệt độ nóng chảy của đồng từ 1.000 đến 1.200 độ C; còn các sản phẩm đúc như vật dụng trang trí như lư, đèn, đỉnh, tượng thì nhiệt độ nung từ 900 đến 1.000 độ C. Tùy theo sản phẩm mà người thợ làm khuôn cho một bìa hay nhiều bìa.
Mọi người thường đào trong xưởng đúc. Lò là một lỗ tròn có độ sâu khoảng 0,5 – 0,6m, một bên chừa lỗ cắm khi nung, bên còn lại chừa hai lỗ để dẫn khí vào trong lòng lò; xung quanh cho các vật liệu và khuôn được yêu cầu. Dụng cụ để đưa không khí vào lò là một cái quạt thổi cầm tay thẳng đứng được nối với miệng lò bằng 2 ống tre.
Theo thời gian, nghề đúc đồng ở Bằng Châu không những không mai một mà còn được tạo nhiều điều kiện để phát triển. Người dân trong làng vừa giữ được nét độc đáo của một làng nghề truyền thống, vừa biến nghề truyền thống trở thành nguồn thu nhập chính đáng, góp phần nâng cao đời sống kinh tế, văn hóa của địa phương.
Nguyên liệu Đúc Đồng
Nguyên liệu làm khuôn là đất sét, đất phù sa, trấu thô, bột than trấu, bột sạn chịu lửa, giấy dó, bông gòn …
Quá trình tạo khuôn được gọi là tạo khuôn, bao gồm: Tạo khuôn, tạo khuôn và lắp khuôn là những công đoạn quan trọng của quá trình đúc. Khuôn đất phù sa có thể dùng để đúc các chi tiết phức tạp, chi tiết cực nhỏ và cả chi tiết cực lớn dùng để đúc kim loại đen và kim loại màu. Nguyên tắc làm khuôn phải đảm bảo độ chính xác, các dụng cụ làm khuôn như chày gỗ, rây tay, xẻng, chổi lông, thìa dẹt và đầu bi, quạt tay, móc …
Làm khuôn phải bền để khuôn không bị lỏng, gãy, sai kích thước; Khuôn phải có độ thông thoáng tốt, tránh bị rỗ. Khuôn làm xong cần phơi khô từng miếng và phơi nơi thoáng gió, nếu nắng 1 ngày, trong bóng râm 3 ngày, nếu trời mưa phải phơi 6 ngày cho hơi nước. bốc hơi từ khuôn ra bên ngoài, sau đó đem nướng. tạo cho khuôn có nhiệt độ cao để khi đổ đồng vào khuôn không bị vỡ. Nếu đúc nồi, vò, bảy, chảo thì nhiệt độ nóng chảy của đồng từ 1.000 độ C đến 1.200 độ C; và đúc các đồ vật trang trí như bình, đèn, đỉnh, tượng, nhiệt độ nung từ 900 đến 1.000 độ C. Tùy theo sản phẩm đúc mà người ta làm khuôn một nắp hay nhiều nắp.
Kết thúc chuyến thăm Làng Nghề Đúc Đồng Bằng Châu
Thời gian trôi qua, nghề đúc đồng ở Bằng Châu không những không mai một mà còn được tạo điều kiện phát triển. Người dân trong làng vừa giữ được nét độc đáo của một làng nghề truyền thống, vừa biến nghề truyền thống trở thành nguồn lợi nhuận chính đáng, góp phần nâng cao đời sống kinh tế, văn hóa của địa phương.
Du Lịch Quy Nhơn, với Tour QN 09 khám phá các Bãi biển Quy Nhơn, Du lịch Cù Lao Xanh. các bạn không những được khám phá thêm các Làng nghề Bình Định , Món ngon Bình Định, mà các bạn còn được khám phá thêm lịch sử Làng nghề gỗ Mỹ Nghệ và làng nghề Đúc Đồng nữa đó.
